Πάτρα: Ο Φάρος Ποντίων αναβιώνει το πανάρχαιο ποντιακό έθιμο των “Μωμόγερων”

Μέλη του Μορφωτικού και Λαογραφικού Συλλόγου Τετραλόφου Κοζάνης, μετά από πρόσκληση του Σωματείου “Φάρος Ποντίων Πατρών” και σε συνδιοργάνωση με την Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας – Π.Ε. Αχαΐας, θα αναβιώσουν το έθιμο στο κέντρο της πόλης. Η πομπή θα ξεκινήσει από τον αύλειο χώρο του Ι.Ν.Αγίου Ανδρέου Πατρών, στις 12.30 μμ και θα καταλήξει στην πλατεία Γεωργίου, προτρέποντας όλη την τοπική κοινωνία να συμμετέχει σε ένα μοναδικό γλέντι.

Η διαδρομή που θα ακολουθήσει η πομπή : αύλειος χώρος Ι.Ν. Αγίου Ανδρέου Πατρών, Ρήγα Φεραίου, Παντανάσσης, Μαιζώνος (Δημαρχείο), Παντανάσσης, Ρήγα Φεραίου, Κολοκοτρώνη, Κορίνθου, Αγίου Νικολάου, Ρήγα Φεραίου, Γεροκωστοπούλου, Πλατεία Γεωργίου.

Κοπή της πρωτοχρονιάτικης πίτας του συλλόγου

Το γλέντι θα συνεχισθεί το ίδιο βράδυ, στις 8.30 μμ στον πολυχώρο εκδηλώσεων «Εις το ΕΠΑΚΡΟΝ», στο Μιντιλόγλι Πατρών, με  πολύ και παραδοσιακή ποντιακή μουσική, τραγούδια και χορούς. Το ρυθμό στο γλέντι θα δώσουν οι εξαιρετικοί μουσικοί, που θα ταξιδέψουν από τον Τετράλοφο Κοζάνης, νέα παιδιά που διατηρούν και συνεχίζουν την παράδοση.

Κρατήσεις  69740142066974014206 (Ρεγγίνα Κυριαζή), 69773674876977367487 (Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος).

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΡΩΜΕΝΟ

Το δρώμενο των Μωμογέρων, είναι μια κιβωτός της λαϊκής παράδοσης. Κάνει την εμφάνιση του πριν το αρχαίο αττικό δράμα, πέρασε απ’ όλους τους αιώνες διδάσκοντας ιστορία, τέχνη, ανθρωπισμό (τα χρήματα ή τα αγαθά που συλλέγονταν κατά την διάρκεια του δίνονταν σε οικονομικά ασθενέστερες οικογένειες).

Έζησε ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα των αιώνων, τη Γενοκτονία του Ελληνικού λαού και έφτασε αλώβητο στις νέες πατρογονικές εστίες, όπως έφτασαν και όσοι από τους προγόνους μας κατάφεραν να σωθούν σηκώνοντας το μεγάλο σταυρό του μαρτυρίου και έχοντας συνοδοιπόρο τη πίστη στο Θεό, την ελπίδα, την ανθρωπιά και το δυναμισμό τους.

Το έθιμο διατηρήθηκε και «μεταφέρθηκε» στην Ελλάδα. Οι Πόντιοι πρόσφυγες, ανάμεσα στα λιγοστά αντικείμενα που έφεραν στην Ελλάδα, ήταν εγκόλπια και περικεφαλαίες Μωμό΄ερων. Πραγματοποιείται από το 1924-25 στην Ελλάδα (ελάχιστες φορές δεν έχει πραγματοποιηθεί, όπως με τον πόλεμο το 1940).

Οι Μωμόγεροι, αποτελούνται από τη χορευτική (κορυφαίος-αρχηγός και χορευτές), τη θεατρική (αυτοσχέδιοι διάλογοι) και τη μουσική ομάδα (λύρα, αγγείον, νταούλι), όλοι μεταμφιεσμένοι.

Όλοι μαζί, με φωνές, κραυγές, θορύβους από κουδούνια, βήματα χορού, μουσική, τραγούδια και παράλληλη δράση όλων των θεατρικών προσώπων, όχι μόνο προκαλούν το ενδιαφέρον του κοινού που τους ακολουθεί από σπίτι σε σπίτι, αλλά επιδιώκουν και τη συμμετοχή του κοινού στις πολλαπλές παράλληλες δράσεις.

Οι Μωμόγεροι, ντυμένοι με περικεφαλαίες, φουστανέλλες και κρατώντας ξύλα στα χέρια, χορεύοντας και τραγουδώντας επισκέπτονται ένα προς ένα τα σπίτια του χωριού. Ανάμεσά τους και σε επικοινωνία με τους θεατές είναι η θεατρική ομάδα, αποτελούμενη μόνο από άντρες: δύο νύφες που προσπαθεί να τις κλέψει ο κόσμος πληρώνοντας ένα αντίτιμο με την επιστροφή τους, ο γέρος, η γραία (γριά), ο διάβολον, ο άρκον (αρκούδα), ο γιατρός που εξετάζει τη νύφη και διαπιστώνει συνήθως την κακοποίησή της, ο τσανταρμάς (χωροφύλακας επί τουρκοκρατίας) κ.ά..

Τα μουσικά όργανα που τους συνοδεύουν είναι λύρα, αγγείον (γκάιντα) και νταούλι. Το σύνολο της χορευτικής, θεατρικής και μουσικής ομάδας, είναι περίπου 30 άτομα και η πομπή τους θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ένα θέατρο δρόμου (streettheatre), που χορεύοντας και τραγουδώντας σατιρίζει πρόσωπα και καταστάσεις.

Οι τελεστές του εθίμου πιστεύουν πως αυτό προέρχεται από την αρχαία Ελλάδα. Άλλοι θεωρούν ότι είναι ένα είδος διθυράμβου, λόγω του «διαλόγου» ανάμεσα στον «αρχηγό-Μωμό΄ερο» και της ομάδας των Μωμό΄ερων, αλλά και λόγω των αυτοσχεδιασμών ανάμεσα στη θεατρική ομάδα και στους θεατές.

Ανάμεσα στις διηγήσεις των τελεστών, ξεχωρίζουν δύο εκδοχές. Η μία αφηγείται πως οι δώδεκα Μωμό΄εροι είναι οι ιερείς του Μώμου, θεού του γέλιου και της σάτιρας, η προσωποποίηση της μομφής και της κατηγορίας.

Μια δεύτερη εκδοχή υποστηρίζει ότι οι Μωμό΄εροι συμβολίζουν τους στρατηγούς του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Και οι δύο εκδοχές στηρίζονται σε προφορικές διηγήσεις και σε κάποιες αναφορές των μελετητών του εθίμου.
Πάντως, ο βαθιά ριζωμένος και βιωματικός χαρακτήρας του εθίμου απέτρεψε την εξάλειψή του, αναγκάζοντας ακόμη και την εκκλησία να το «ανεχτεί», ανάμεσα σε τρεις σημαντικές εορτές της Ορθοδοξίας (Χριστούγεννα, Αγίου Βασιλείου, Θεοφάνια).

Ενδιαφέρον προκαλεί το πάθος και η συνέπεια των νέων στην αναβίωση του δρώμενου. Ιδιαίτερα όταν τα νέα παλικάρια με το πρόσταγμα του αρχηγού χτυπούν δυνατά τα πόδια στη γη και αυτή τρέμει, όταν τραγουδούν δίστιχα στην Ποντιακή διάλεκτο, όταν φορούν την παραδοσιακή φορεσιά που φορούσαν οι πατεράδες τους, οι παππούδες τους, οι πρόγονοί μας, όταν κοιτούν ψηλά τον ουρανό και βλέπουν εκείνη τη μορφή που σήμερα δεν είναι μαζί τους,  αλλά τους έμαθε να σέβονται, να εκτιμούν και να είναι άνθρωποι. Ένα δρώμενο μπορεί για κάποιους να είναι μία ζωντανή αναπαράσταση αλλά για έναν νέο που έχει τη βιωματική σχέση, είναι όλη του η ζωή.

ΦΟΡΕΣΙΕΣ
Οι φορεσιές των Μωμό΄ερων, ειδικά η περικεφαλαία (χάντρες, καθρεφτάκια, κορδέλες) και το ξύλο που κρατούν (ειδικό ξύλο κρανιάς ή φουντουκιάς, πλεγμένο με χρωματιστές κορδέλες, φούντες και κουδουνάκια) έχουν ιδιαίτερη τεχνοτροπία και κατασκευάζονται από συγκεκριμένα άτομα, που έχουν διδαχθεί από παλαιότερους την τεχνική. Υπάρχουν κομμάτια της ενδυμασίας, που πλέκουν μεγαλύτερες σε ηλικία γυναίκες (ορτάρια, γκέτες) και άλλα, που απαιτούν γνώσεις αργυροχοΐας (εγκόλπιο, φυλαχτό, κοσμήματα στήθους).

ΜΟΥΣΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ
Η διδασκαλία των παραδοσιακών μουσικών οργάνων που συνοδεύουν το δρώμενο και σε πολλές περιπτώσεις η κατασκευή τους (αγγείον, λύρα, νταούλι), πραγματοποιείται μεταδιδόμενη από γενιά σε γενιά. Το ίδιο και η κατασκευή των μουσικών οργάνων, που απαιτεί ειδικές γνώσεις, μεταδιδόμενες προφορικά (π.χ. πότε πρέπει ο κατασκευαστής να κόψει ένα ξύλο σε σχέση με τη θέση της σελήνης κ.ά).

ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ – ΕΞΑΡΤΗΜΑΤΑ (εργαλεία, σκεύη, στολές κ.ά.)
Οι Μωμό΄εροι, δηλαδή οι δώδεκα χορευτές, έχουν ειδική ενδυμασία. Φορούν «περικεφαλαία», παρόμοια της αρχαίας ελληνικής, «πουκάμισο», «γιλέκο σταυρωτό», είδος «φουστανέλλας» μέχρι το γόνατο, μάλλινες «περικνημίδες» πλεκτές ή «ορτάρια» (πλεκτές κάλτσες), «τσαρούχια», «ταραπολόζ΄» (ζωνάρι) μεταξωτό, «ξύλινο ραβδί» (ματσούκι). Στο στήθος φορούσαν πολλές σειρές αλυσίδες, ρολόι και εγκόλπιο.

Ειδικά ενδύματα απαιτούνται και για τους θεατρικούς ρόλους της ομάδας, τις δύο «νύφες», τον «γέρον», την «γραία», τον «διάβολον», τον «γιατρόν», τον «άρκον» (όπου υπάρχει), το «καμέλ» (όπου υπάρχει), τον «τσανταρμά» (χωροφύλακας-δικαστής). Όλους τους ρόλους υποδύονται άντρες, οπότε και τα μεγέθη των ενδυμασιών είναι ανάλογα (π.χ. τα νυφικά).

Πηγή : www.e-pontos.gr