Πάτρα: Να σώσουμε ότι έμεινε από τις κρήνες

Είναι αρκετά δύσκολο τη σημερινή εποχή, να φανταστούμε μια πόλη δίχως δίκτυα ύδρευσης, σπίτια δίχως τρεχούμενο νερό. Αυτές οι εποχές όμως, δεν είναι και τόσο μακριά μας. Ίσως να αξίζει τον κόπο, μια μικρή αναφορά-αναδρομή, σε εκείνες τις εποχές, όχι μόνο για να εκτιμήσουμε την πρόοδο που έχει γίνει στην κοινωνία μας και στην πόλη μας, αλλά και για να αποτίσουμε και φόρο τιμής και μνήμης, σε κάποιους από τους προγόνους μας, που ασχολήθηκαν με την πόλη και το μέλλον της, που οραματίστηκαν, μελέτησαν και σχεδίασαν τα βήματα της προόδου της, τόσο έγκαιρα όσο ήταν αρκετό, για να τα βρούμε εμείς έτοιμα. Το ζητούμενο είναι, αν και εμείς σήμερα, ασχολούμεθα με το μέλλον της πόλης, με τον ίδιο ζήλο, αποτελεσματικότητα και προοπτική, που επέδειξαν οι προηγούμενοι κάτοικοι αυτής της πόλης.

Σήμερα οι 220.000 κάτοικοι, παίρνουν νερό από 150.000 σημεία ύδρευσης και αυτά πολλαπλώς διακλαδισμένα. Απίστευτη δυνατότητα αν σκεφτούμε πως το 1874, 26.190 κάτοικοι έπαιρναν νερό από μόνο 80 σημεία και εκείνα δημόσια και αρκετά μακριά από τα σπίτια τους.

Επί Τουρκοκρατίας, η Πάτρα είχε 414 βρύσες, όπως γράφει ο Μανζάρ. Αμέσως μετά την απελευθέρωση όμως, το 1828, οι δημογέροντες σε αναφορά στον Καποδίστρια, αναφέρουν πως το πρόβλημα της ύδρευσης της πόλης ήταν οξύτατο, επειδή τα υδραγωγεία είχαν χαλαστεί από Έλληνες και Οθωμανούς, στις διάφορες μάχες και πολιορκίες. Υπήρχαν πια μόνο 7-8 βρύσες από τις οποίες μπορούσαν να πάρουν νερό οι 4.000 τότε πατρινοί (και 2.000 γάλλοι στρατιώτες) και πολλά μικρά πηγάδια στην άνω πόλη, επικίνδυνα τη νύκτα.

Να σημειώσουμε πως από πριν την επανάσταση, υπάρχουν αποτυπώματα παλιού υδραγωγείου, λιθόκτιστου ΒΔ του Ρωμανού. Η διαδρομή προς την πόλη ήταν, Λυκοχωρός, Γηροκομειό, Αρόη, και από εκεί στις Καμάρες, από όπου διοχετευόταν το νερό στην πόλη.

Το 1808, ο Dodwell, είδε το υδραγωγείο να διέρχεται από το Γηροκομειό και μέτρησε 1.119 διπλές σειρές από στοές του υδραγωγείου, μερικές από τις οποίες διατηρούνταν σε καλή κατάσταση.

Το 1829 λοιπόν και μετά από αναφορά και του διοικητή Αξιώτη, ο Καποδίστριας δίνει την εντολή, για επισκευή του παλιού υδραγωγείου. Ο Αξιώτης ήρθε σε επαφή με το σινάφι των μαστόρων και υπέγραψαν συμφωνητικό. Το έργο έγινε σε σχέδιο του μηχανικού Κερούλι, ο οποίος και το επέβλεψε.

Το 1848, αποφασίζεται πως οι ιδιώτες, θα μπορούν να έχουν βρύσες στα σπίτια τους, αλλά θα πληρώνουν. Το 1864, για το δημοτικό σχολείο θηλέων άνω πόλης, αγοράζονται ένα πιθάρι για νερό και δυο τενεκέδες.

Το 1868 όμως το υδραγωγείο του Καποδίστρια είχε παλιώσει και υφίστατο συνεχώς βλάβες, και επισκευάσθηκε από το δήμαρχο Μπουκαούρη.

Το 1873, κατασκευάστηκαν στην πόλη υπόνομοι. Αρκετοί στην κάτω πόλη και λιγότεροι στην άνω.

Επίσης στην παραλία, είχαν κατασκευαστεί τρείς απόπατοι … ουρητήρια δημόσια με λεκάνες και πεντελικό μάρμαρο, αλλά οι πολίτες δεν τις χρησιμοποιούσαν, γιατί δεν τους άρεσαν και έτσι εγκαταλείφτηκαν. Προτιμούσαν να κάνουν την ανάγκη τους απέξω όπως αναφέρουν δημοσιεύματα της εποχής επισημαίνοντας τους κινδύνους για τη δημόσια υγεία.

Το 1873 επίσης, επί δημαρχίας Γεωργίου Ρούφου, αποφασίστηκε να κατασκευασθεί νέα δεξαμενή και να κληθεί γαλλική εταιρία να τοποθετήσει σιδερένιους σωλήνες νερού, αφού στην τότε Ελλάδα δεν υπήρχε δυνατότητα κατασκευής τους. Οι σωληνώσεις μετέφεραν το νερό, σε 80 ομοιόμορφες καλαίσθητες βρύσες από χυτοσίδηρο, σε διαφορετικά σημεία της πόλης. Ενδεικτικά αναφέρουμε τη συνοικία Τριτάκη, τις σκάλες της Πατρέως, το ναό του Αγίου Νικολάου, το Τάσι, τη Γερμανού, τη Γούναρη, στο Τσιβδί, στο μόλο της Αγίου Νικολάου, στο Τελωνείο, κλπ. Τον επόμενο χρόνο εγκαινιάστηκε, κάτω από το φρούριο και σε υψόμετρο 67μ. η δεξαμενή, χωρητικότητας 2030 κυβ. Εκεί βρέθηκε και το άγαλμα του Μαρσύα. Το νερό ήταν εξαιρετικό. Από τις πηγές μέχρι τη δεξαμενή, υπάρχουν 12 φρεάτια εξαερισμού. Για πολλά χρόνια, υπήρχε επιγραφή που έγραφε πως το υδραγωγείο, κατασκευάσθηκε επί δημαρχίας Γ. Ρούφου και βασιλεύοντος Γεωργίου Α΄ και πως το νερό μεταφέρεται πια με σιδηρές σωλήνες.

Γράφουν οι γιατροί Κορύλλος και Γιαννόπουλος το 1873: «η πόλις των Πατρών μετά τινα έτη από της αποκαταστάσεως των Δήμων, επιδιόρθωσε το υδραγωγείον…. δι΄υδραγωγείου καλλίστης ποιότητος και πλατυτάτου… Εις πολλά σημεία το υδραγωγείο είναι ανοικτόν, εμπίπτουσιν ετερογενείς ουσίαι και το μολύνουσιν… Δια δημοσίων κρηνών κατά τα διάφορα σημεία της πόλεως εκτισμένων, ρέει το ύδωρ προς ύδρευσιν των πολιτών. Δια μολύβδινων σωλήνων οχετεύεται εν μέρει εισέτι εις τας ιδιωτικάς εντός των οικιών κρήνας».

Να επισημάνουμε πως η Γαλλική εταιρία, η οποία τοποθέτησε τις σωληνώσεις του νερού και τις νέες βρύσες, ήταν και η αφορμή, για να αγοραστούν και να τοποθετηθούν στην πλατεία Γεωργίου Α΄, τα δύο υπέροχα και πανάκριβα για την εποχή, σιντριβάνια. (Από το βιβλίο του Νίκου Τζανάκου ¨Μια πλατεία μύθος σε μια παγκόσμια πόλη¨).

ΠΡΟΤΑΣΗ: Έπειτα από μια έρευνα στην πόλη (ευχαριστώ πολύ τους κ. Καλουδάκη, Τσιριγώτη και Παπανικολάου για την πολύτιμη βοήθειά τους), ανακαλύψαμε ότι έχει απομείνει, από αυτή τη μικρή πολιτιστική μας κληρονομιά. Τις κρήνες της γαλλικής εταιρείας, από την Point AHousson. Ήδη έχω ενημερώσει, τόσο το Δήμο όσο και τη ΔΕΥΑΠ, να τις προστατεύσουν και συντηρήσουν. Ίσως η καλύτερη θέση είναι να τοποθετηθεί η μία που διασώζεται, στην πλατεία Γεωργίου Α΄, σε παρτέρι δίπλα από τα σιντριβάνια, με την κατάλληλη ιστορική αναφορά να τη συνοδεύει.

Οι παρακάτω φωτογραφίες αποτέλεσμα της έρευνάς μας, στα σοκάκια της Πάτρας. Ότι έχει απομείνει από τρεις κρήνες της γαλλικής εταιρείας από την περιοχή Point A Housson και μία της επίσης γαλλικής εταιρείας Val d’Osne.

Του Νίκου Τζανάκου